"
พระตำหนักจิตรลดารโหฐาน
ที่นี่ไม่ได้เป็นแค่บ้านของพระองค์ท่าน
อีกทั้งยังเป็นศูนย์วิจัยพัฒนาถ่ายทอด
ความรู้ให้แก่พสกนิกรชาวไทย
"
ในปี พ.ศ.2503 พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชได้ทรงเสด็จประพาส ณ ประเทศเดนมาร์ก ทอดพระเนตรกิจการฟาร์มโคนมและการแปรรูปผลิตภัณฑ์นมหลายแห่ง ทำให้ท่านทรงเล็งเห็นความสำคัญของนมและโคนมที่เป็นอาหารที่มีคุณค่าสูงและมีประโยชน์ต่อประชาชน
จึงได้ทรงริเริ่มแนวคิดการดำเนินกิจการโคนมและแปรรูปนมในประเทศไทยขึ้นมา
ในช่วงแรกเริ่ม สมเด็จพระเจ้าเฟรเดอริกที่ 9 แห่งเดนมาร์กร่วมกับรัฐบาลและองค์การเกษตรกรรมของประเทศเดนมาร์ก ได้น้อมเกล้าฯ ถวายโครงการส่งเสริมการเลี้ยงโคนมในประเทศไทยโดยจัดตั้งเป็น “ฟาร์มโคนมไทย-เดนมาร์ก” ขึ้นที่อำเภอมวกเหล็ก จังหวัดสระบุรีซึ่งเป็นกิจการฟาร์มโคนมแห่งแรกในประเทศไทย
จากนั้นในปี พ.ศ.2505 พระองค์ได้เริ่มจัดการสร้างโรงโคนมในบริเวณพระตำหนักสวนจิตรลดารโหฐาน พระราชทานทรัพย์ส่วนพระองค์สำหรับการสร้างโรงโคนม ราคา 32,886.73 บาท ภายใต้ชื่อ “โรงโคนมสวนจิตรลดา” เพื่อเป็นแนวทางให้เกษตรกรสามารถสร้างอาชีพได้และเป็นการปรับปรุงพันธุ์โคนมให้เหมาะกับสภาพอากาศร้อนในประเทศไทย
หลังเริ่มทดลองเลี้ยงโคนมในสวนจิตรลดา น้ำนมที่รีดได้มาช่วงแรกจะแบ่งให้ลูกโคได้กินก่อนจากนั้นเมื่อเหลือแล้วจึงนำใส่ขวดแก้วจำหน่ายแก่ข้าราชบริพาร ส่วนลูกโคตัวผู้เมื่อหย่านมแล้วได้พระราชทานให้กรมปศุสัตว์เลี้ยงเป็นพ่อพันธุ์ต่อไป
เมื่อจำนวนโคนมเริ่มเพิ่มขึ้นทุกปีจนสามารถผลิตน้ำนมออกจำหน่ายแก่บุคคลภายนอกและโรงเรียนข้างเคียงได้ทำให้เริ่มมีการวิจัยและพัฒนาโครงการต่างๆเกี่ยวกับโคนมมากขึ้น เช่น การพัฒนาการผลิตน้ำนมให้ได้เพิ่มขึ้น การตรวจสอบคุณภาพน้ำนม การส่งเสริมให้เกษตรกรเพาะเลี้ยงโคนมทำให้เริ่มมีเกษตรกรเลี้ยงโคนมมากขึ้น
โดยการดำเนินงานโรงโคนมสวนจิตรลดานั้นมีโคนมที่เลี้ยงไว้ประมาณ 40 ตัว เป็นแม่โครีดนมประมาณ 20 ตัว ส่วนที่เหลือเป็นลูกวัว ส่วนใหญ่เป็นพันธุ์โฮสไตล์ฟรีเชี่ยนที่มีสีขาวดำอันเป็นเอกลักษณ์
มีการจัดโรงงานสาธิตให้แก่ประชาชนเพื่อให้ประชาชนได้เห็นและเรียนรู้รวมทั้งสามารถนำไปดำเนินการเองได้ทรงมีพระราชดำริให้ดำเนินการเป็นระบบตั้งแต่เริ่มต้นคือ การเลี้ยงโคนมจนไปสู่การผลิตผลิตภัณฑ์นมชนิดต่างๆ
ในปัจจุบันจากวิสัยทัศน์ของพระองค์ท่านทำให้เกิดสหกรณ์โคนมตามแนวพระราชดำริเกิดขึ้นมากมายมีกระบวนการแปรรูปอุตสาหกรรมนมอย่างครบวงจร รวมถึงนมอัดเม็ดชื่อดัง “นมอัดเม็ดสวนดุสิต” ก็เกิดขึ้นจากพระราชดำริริเริ่มสร้างโรงนมผงสวนดุสิตเพื่อแก้ปัญหาน้ำนมสดล้นตลาดของเกษตรกรโคนมนั่นเองซึ่งสิ่งเหล่านี้ล้วนเป็นแรงผลักดันให้ทั้งทางภาครัฐและเอกชนเกิดการส่งเสริมการบริโภคนมแก่ประชาชนทั่วไป
จนประเทศไทยเป็นประเทศที่ประสบความสำเร็จมากที่สุดในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ในด้านการส่งเสริมการเลี้ยงโคนมและการบริโภคนมของประชาชน
